Precz z szeryfem!

Na wstępie przepraszam osoby profesjonalnie zajmujące się typografią za użycie wyrazu "czcionka" w poniższym wpisie. Zdaję sobie sprawę z tego, że tak naprawdę wyraz ten oznacza metalową "pieczątkę" wykorzystywaną w drukarstwie, a nie krój pisma. Ponieważ jednak przyjęło się potocznie określać tym mianem fonty, pozwolę sobie na to nadużycie.


Dziś chciałam podzielić się kilkoma spostrzeżeniami na temat krojów pisma chińskiego, używanych w materiałach dydaktycznych.

Kiedy moi początkujący uczniowie na lekcjach chińskiego napatrzą się już trochę na znaki wydrukowane w podręcznikach oraz te napisane przeze mnie na tablicy, w którymś momencie niezmiennie pada pytanie, jaka jest różnica między tymi dwoma znakami:

Odpowiadam wtedy, że taka sama, jak między tymi dwoma znakami:

Innymi słowy - jest to dokładnie to samo, a różnica tkwi jedynie w kroju pisma. Nie jest tak, że jeden z dwóch sposobów zapisu jest poprawny, a drugi niepoprawny. Te po lewej stronie najczęściej spotyka się w druku, a te po prawej - w piśmie odręcznym. Nie dziwi mnie jednak, że wszelkie dodatkowe ogonki i pogrubienia mogą być mylące dla uczniów początkujących, którzy potem nie wiedzą, jak mają pisać dany znak. Dlatego warto zastanowić się nad doborem czcionek w podręcznikach i innych materiałach dydaktycznych.


Podobnie jak zachodnie, chińskie czcionki komputerowe można podzielić na szeryfowe (宋體, sòngtǐ) i bezszeryfowe (黑體, hēitǐ). Do pierwszej grupy należy na przykład SimSun, standardowa chińska czcionka Microsoft Office. Przykładem czcionki bezszeryfowej może być natomiast moja ulubiona Noto Sans, której używam, przygotowując materiały dla uczniów. Różnice między nimi możecie prześledzić niżej, na przykładzie zdania z kultowego i doskonale znanego studentom sinologii podręcznika New Practical Chinese Reader (新实用汉语课本, Xīn shíyòng hànyǔ kèběn), tom I. (Notabene, czcionka użyta w tym podręczniku jest w mojej opinii całkiem przyjazna osobom uczącym się, pozbawiona szeryfów i innych niepotrzebnie komplikujących sprawę ozdobników, w miarę zbliżona do wyglądu pisma odręcznego).

Hěn bàoqiàn, míngtiān wǒ hěn máng, kǒngpà bùxíng.
Bardzo mi przykro, niestety jutro będę bardzo zajęty; obawiam się, że się nie uda.

Cechą charakterystyczną SimSuna są m.in. małe "trójkąciki" na końcach poziomych kresek (widoczne na przykład w znaku 天, piątym od lewej). Zdarzało się, że uczniowie początkujący dorysowywali takie trójkąciki pisząc znaki ręcznie, bo byli przekonani, że brak tego elementu zostanie uznany za błąd.
 
Podsumowując: w pracy z uczniami początkującymi najchętniej używam czcionek z rodziny Noto Sans, bo są moim zdaniem prostsze i bardziej czytelne od wielu popularnych czcionek szeryfowych, a także pozwalają uniknąć wykształcania złych nawyków podczas nauki pisania. Na marginesie dodam, że do rodziny Noto Sans należy też fajna czcionka gruzińska i do zapisu głagolicy, którą bardzo się interesuję i której poświęcę osobny wpis.

Warto jednak oswajać uczniów z różnymi krojami pisma oraz stylami pisma odręcznego, z którymi mogą się zetknąć w dalszym toku nauki lub podczas wizyty w Chinach czy na Tajwanie. Dlatego przynoszę na lekcje autentyczne materiały przywożone z Chin i Tajwanu - ulotki, książki, mapy, listy pisane odręcznie przez Chińczyków itp. Nie zawsze bowiem będziemy trafiać na napisy aż tak przyjazne użytkownikowi jak ten, zauważony na parkingu przy plaży na południu Tajwanu:

"Parking. Samochody osobowe - 20 NTD, skutery - 10 NTD".
Fot. Wintermute, Tajwan 2016

Czasem znajduje się taką nacechowaną politycznie perełkę do odcyfrowania:

"Zatłuc 馬英九 (Mǎ Yīngjiǔ/Ma Ying-jeou)" - napis w Parku Narodowym Taroko.
Ma był prezydentem Republiki Chińskiej (czyli Tajwanu), krytykowanym m.in. za "podlizywanie się" ChRL.
Fot. Wintermute, Taiwan 2016

 Lub wręcz coś takiego:

Neon - zagadka dla Czytelników.
Fot. Wintermute, Chiny 2018

Jeżeli kogoś zainteresował temat chińskiej typografii, to polecam ten artykuł wprowadzający w języku angielskim.

再見 (zàijiàn) - Do widzenia!
(źródło: nipic.com)